Już nie krzyż pokutny, lecz krzyż pojednania

Obok kamiennego krzyża z roku 1542, stojącego na skwerze przy rozwidleniu ulic Gdańskiej i Morskiej, pojawiła się tablica informacyjna w trzech językach: polskim, niemieckim i angielskim. Poświęcona jest krzyżowi pojednania, który zwany jest też krzyżem morderstwa lub pokutnym.

Kamienny krzyż (lub inne tego rodzaju obiekty) był elementem wypełniania postanowień umowy pojednawczej pomiędzy zabójcą a rodziną zabitego.

„Używanie w literaturze słowa „pokutny” wynika z błędnego tłumaczenia na język polski niemieckiego, wieloznacznego słowa „Sühne” (pojednanie) jako „pokuta”, która w języku niemieckim brzmi „Buße”. Pokuta wiąże się z wymiarem religijnym, a w tym przypadku wystawienie krzyża było jednym z punktów zawartej umowy” czytamy na tablicy.

I dalej: „Ze źródeł historycznych znamy w Stargardzie i jego okolicach trzy miejsca, w których wzniesiono tzw. krzyże pojednania. Pierwszy wystawiono przed Bramą Wałową po zabójstwie Joachima Wopersnowa w 1514 r., kolejny w Żarowie – po zamordowaniu chłopa More. Trzeci, zachowany krzyż to największy obiekt tego typu w Polsce i jeden z największych w Europie. Postawiono go po zamordowaniu w 1542 r. Hansa Billeke, który zginął od uderzenia żelazną szyną. Morderstwa dokonał jego kuzyn – Lorentz Mader”.

Krzyż został wykuty – w formie krzyża łacińskiego – w jednym bloku wapienia skandynawskiego. Jego całkowita wysokość wynosi 377 cm, w tym na 90 cm wkopany jest w ziemię. Rozpiętość ramion ma 145 cm, a grubość bloku kamienia – 15 cm. Jego wagę oszacowano na około 2 tony.

Przypomnijmy: Na licu krzyża jest relief z przedstawieniem Chrystusa Ukrzyżowanego. Pod reliefem – inskrypcja, która w tłumaczeniu na język polski brzmi: Boże bądź łaskaw / [dla] Hansa Billeke / roku 1542. Z kolei na odwrocie krzyża – inskrypcja, która w języku polskim brzmi: Roku 1542 / [został] zabity Hans / Billeke przez Lorentza / Madera żelazną szyną jego / matki siostry syna (kuzyna).

Krzyż był konserwowany w 2005 r. Obecnie jest w nienajlepszym stanie, widać na nim zabrudzenia i mchy.

– W maju przeprowadzona będzie konserwacja krzyża – zapewnia Mirosław Opęchowski, kierownik Działu Dokumentacji Zabytków MAH.

Wykonaną przez Pares II tablicę sfinansowało Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Stargardzie.

bk – źródło: MAH

fot. Bożena Kuszela