90 lat Ogrodu Dendrologicznego w Przelewicach. Arboretum stworzone z pasją

W 2023 roku arboretum w Przelewicach będzie obchodziło swoje 90-lecie. Historia tego miejsca przekłada się na wartość kulturową Pomorza Zachodniego. Dokonania poprzedników zarówno tych z XIX w., jak i późniejszych, przyczyniły się do stworzenia cennej przyrodniczej perły dostępnej dla każdego turysty. 

Przelewice mają długą i ciekawą historię. Początki sięgają szlacheckiego rodu von Schack. Pierwsze wzmianki dotyczące tej rodziny w Przelewicach pochodzą z 1437 r. W 1799 r. Otto Friedrich Ludwig von Schack i jego siostra Juliana Luiza, hrabina von Czettritz, sprzedali dobra przelewickie Augustowi Heinrichowi Borgstede z Berlina.

Tajny nadradca finansowy Borgstede zlecił w Przelewicach budowę pałacu oraz parku w stylu angielskim. Kolejnym nabywcą majątku był książę August Pruski, który kupił ziemie i pałac jako zabezpieczenie przyszłości zarówno swojej, jak i metresy oraz siedmiorga dzieci. Wprowadził on w parku gwiaździsty układ dróg obsadzanych drzewami. W ten sposób utworzono kwatery, które prawdopodobnie wykorzystywane były pod uprawę roślin ozdobnych.

Przez kolejne długie lata zmieniali się właściciele majątku, wprowadzając swoje poprawki w pałacu, jednak bez fachowej ingerencji w park, który rozrastał się na dużej powierzchni terenu.

Dopiero w 1933 r. dr Conrad von Borsig, przemysłowiec z Berlina, przekształcił park przypałacowy w Ogród  Dendrologiczny. Jako członek niemieckiego Towarzystwa Dendrologicznego sprowadził do ogrodu wiele ciekawych gatunków i nasadzał je według przygotowanej wcześniej koncepcji. Arboretum zostało stworzone z pasją, gdy drzewa w parku miały już ponad 100 lat. Borsig oddał się całkowicie ogrodowi. Choć jego rodzina prowadziła interesy na Śląsku, on sam przyjechał do Przelewic.

Z czasów założenia arboretum na terenie ogrodu zostało niewiele drzew

Wpływ na to miała II wojna światowa, a także aukcje drzew, które spowodowane były wysoką inflacją, przez co wiele olbrzymich okazów zostało wówczas zniszczonych. Do dzisiaj w ogrodzie można podziwiać karłowe świerki, jałowce oraz zachowywane bez śladów chorobowych sosny wejmutki. Na uwagę zasługują różnorodne żywotniki zachodnie i wysokie na 22 m miłorzęby dwuklapowe, które zwierają wiele aktywnych składników. Wyciąg z liści miłorzębu japońskiego znajduje zastosowanie w leczeniu dolegliwości związanych z demencją, chorobą Alzheimera i osłabieniem pamięci. Roślina stosowana jest nie tylko w farmakologii, ale również w kosmetologii. Z tamtego okresu w ogrodzie rosną również lipy, które użytkowane są jako rośliny miododajne i lecznicze.

W kolekcji Ogrodu Dendrologicznego znajduje się wiele okazów roślin chronionych, występujących na terenie parku naturalnie (cis i bluszcz) oraz introdukowanych (wiciokrzew pomorski, sosna limba, sosna kosodrzewina, jarząb brekinia wawrzynek wilczełyko). Rośliny rzadkie i chronione są też reprezentowane w runie parkowym (kopytnik, czermień błotny, kosaciec żółty), i na rabatach bylinowych (dyptam jesionolistny). Najstarsze zadrzewienia arboretum przelewickiego liczą około 180-250 lat. Są to sosna wejmutka, żywotnik zachodni, miłorząb chiński, modrzew europejski, platan klonolistny i robinia akacjowa. Przetrwały również stare, piękne okazy naszych cisów, jesionów, wiązów, jaworów, buków, lip, topól i sporadycznych dębów.

7 zasadniczych zespołów florystycznych

Na zlecenie Borsiga, architekt Heydenreich z firmy Späth zaprojektował układ przestrzenny ogrodu z doborem roślin drzewiastych. Arboretum składa się z 7 zasadniczych zespołów florystycznych. Określenia zespołów „japoński, wrzosowy, śródleśny, świerkowy, źródlany, kwietny i zimozielony” wyrażają specyficzny charakter kompleksu. Zasoby ogrodu to około 1300 gatunków drzew, krzewów i roślin zielnych, które tworzą to miejsce wyjątkowym.

Obszar ogrodu źródlanego zachwyca, otoczony wysokimi jesionami, gatunkami japońskiego klonu i lipami jest miejscem relaksu wielu odwiedzających. Znajdują się tam drzewa i krzewy, które lubią podmokłe tereny, dzięki czemu pięknie rozkwitają. Jest tam zagrożona wymarciem i pod ścisłą ochroną tzw. woskownica. To aromatyczna roślina, stosowana dawniej w Europie w piwowarstwie, wykorzystywana również jako repelent. Na źródlisku króluje tulejnik amerykański, znaleźć tam można także funkię i pełnik europejski, który rośnie też w okolicach trzech stawów.

Z kolei wrzosowisko jest miejscem, gdzie w okresie wiosenno-letnim możemy oglądać kolorowe azalie i różaneczniki. Naprzeciwko szałasu pasterskiego, pod starym i wysokim modrzewiem europejskim, znajduje się miejsce upamiętniające Conrada von Borsiga. Z relacji lokalnego przewodnika, grób Borsiga niegdyś znajdował się po prawej stronie alei różanej.

Ogród wiecznie zielony Borsiga

W 2006 r. Centrum Badawczo-Wdrożeniowe zdecydowało się na rozpoczęcie odtworzenia ogrodu wiecznie zielonego Borsiga. Posadzono wtedy różne odmiany różaneczników, azalie i kalmie. W 2022 roku została ukończona modernizacja tego ogrodu.

Odtworzono ścieżki i uzupełniono kolekcję hortensji. W ogrodzie posadzono również kalmie szerokolistne, które są  zimozielonym uzupełnieniem dla różaneczników i azalii. Zachowane bukszpany, kaliny i mahonie przez zimę pozostają ciemnozielone, przede wszystkim doskonale znosząc niskie temperatury. Dzięki realizacji zadania pn. ,,Modernizacja kolekcji Ogrodu Dendrologicznego w Przelewicach” udało się ukończyć dwa odcinki kamiennych ścieżek, wytyczonych według mapy z 1960 r. sporządzonej przez geodetę Ministerstwa Rolnictwa inż. Władysława Kluzę.

– Jubileusz 90-lecia Ogrodu Dendrologicznego to bardzo ważne wydarzenie. Historia tego miejsca przekłada się na wartość kulturową Pomorza Zachodniego. Dokonania poprzedników zarówno tych z XIX w., jak i późniejszych, przyczyniły się do stworzenia cennej, przyrodniczej perły dostępnej dla każdego turysty. Zróżnicowany teren i piękno przyrody sprawiają, że ogród dendrologiczny jest prawdziwą oazą spokoju. W rocznicę powstania arboretum Ogrody Przelewice chciałyby upamiętnić założyciela ogrodu Conrada von Borsiga – informuje Kamila Bednarska  z Ogrody Przelewice -Zachodniopomorskie Centrum Kultury Obszarów Wiejskich i Edukacji Ekologicznej.

(r)